Η οδήγηση είναι μια ιδιαίτερα σημαντική καθημερινή δραστηριότητα για τους ηλικιωμένους, καθότι αυξάνει την κινητικότητα, την αυτονομία τους και την κοινωνική τους συμμετοχή. Ωστόσο, οι ηλικιωμένοι οδηγοί αποτελούν μια από τις πιο ευάλωτες ομάδες οδηγών, με αυξημένη επικινδυνότητα, υπαιτιότητα και σοβαρότητα οδικών ατυχημάτων. Σύμφωνα με το Ευρωπαϊκό Παρατηρητήριο Οδικής Ασφάλειας, πάνω από 6.500 ηλικιωμένοι πεθαίνουν σε οδικά ατυχήματα κάθε χρόνο στην EE. Ενώ συνολικά οι θάνατοι από οδικά ατυχήματα μειώνονται κατά την τελευταία δεκαετία, το ποσοστό των θανάτων ηλικιωμένων στα ατυχήματα αυτά τείνει να αυξηθεί (European Commission, 2017).

Η οδήγηση αποτελεί μια σύνθετη δραστηριότητα, η οποία απαιτεί συνδυασμό κινητικών και νοητικών ικανοτήτων. Η έκπτωση σε πολλές νοητικές λειτουργίες κρίσιμες για την οδήγηση (πχ. μνήμη, προσοχή, οπτικοχωρική αντίληψη, επιτελικές λειτουργίες), είτε λόγω φυσιολογικής γήρανσης, είτε λόγω κάποιας νευρολογικής πάθησης (πχ. ήπιας νοητικής έκπτωσης, ήπιας άνοιας κλπ.), είτε λόγω της σχετικής φαρμακευτικής αγωγής, μπορεί να επηρεάσει σημαντικά την οδηγική ικανότητα.

Στόχος της προτεινόμενης μεταδιδακτορικής έρευνας είναι η δημιουργία ενός καινοτόμου εργαλείου για την αποτίμηση της οδηγικής ικανότητας των ηλικιωμένων οδηγών, το οποίο θα κατατάσσει τους ηλικιωμένους οδηγούς ανάλογα με την ικατότητά τους (ή μη) να οδηγούν με ασφάλεια και θα προτείνει τα κατάλληλα μέτρα, διευκολύνοντας και στηρίζοντας έτσι τους υπεθύνους του Υπουργείου Μεταφορών, αλλά και άλλων εμπλεκόμενων φορέων, στις προς το παρόν ασαφείς διαδικασίες λήψης αποφάσεων περί ανανέωσης ή μη των διπλωμάτων οδήγησης στους ηλικιωμένους.

Για την επίτευξη του ανωτέρου στόχου θα αναπτυχθεί και θα εφαρμοστεί σύστημα καταγραφής και αποτίμησης οδηγικής συμπεριφοράς των ηλικιωμένων με χρήση δεδομένων οδήγησης, τα οποία συλλέγονται μέσω κινητών τηλεφώνων. Θα πραγματοποιηθεί πειραματική διαδικασία σε πραγματικές συνθήκες οδήγησης (on road driving experiment) με τη χρήση μαζικών δεδομένων ευρείας κλίμακας (big data) που θα συλλέγονται μέσω εφαρμογής κινητού τηλεφώνου. Η πειραματική διαδικασία θα έχει την υποστήριξη της εταιρίας OSeven η οποία θα παρέχει την εφαρμογή καθώς και τα μη επεξεργασμένα – πρωτογενή δεδομένα.

Για τους σκοπούς της μεταδιδακτορικής αυτής έρευνας, 100 ηλικιωμένοι ενεργοί οδηγοί (άνω των 60 χρόνων) θα πάρουν μέρος σε πείραμα οδήγησης σε πραγματικές συνθήκες, σε συγκεκριμένη διαδρομή, η οποία θα περιλαμβάνει οδικά τμήματα εντός και εκτός αστικού ιστού, στην περιοχή της Αττικής. Τα δεδομένα που θα συλλέγονται είναι: α) αντικειμενικά δεδομένα οδήγησης που θα καταγράφονται συνεχώς κατά την οδήγηση μέσω της εφαρμογής OSeven, η οποία καταγράφει κάθε δευτερόλεπτο οδήγησης πληθώρα παραμέτρων οδηγικής συμπεριφοράς και β) αξιολόγηση οδηγικής συμπεριφοράς από πιστοποιημένο αξιολογητή ασφαλούς οδηγικής συμπεριφοράς μέσω συγκεκριμένης φόρμας (checklist). Τα μαζικά δεδομένα που θα συλλεχθούν θα επεξεργαστούν με κατάλληλες μεθόδους ανάπτυξης αλγορίθμων σε γλώσσα προγραμματισμού Python. Εν συνεχεία, θα λάβει χώρα μια σειρά από διαφορετικές οικογένειες στατιστικών αναλύσεων οι οποίες έχουν στόχο αφενός να αναλύσουν την επιρροή της προχωρημένης ηλικίας και άλλων παραγόντων σε παραμέτρους οδηγικής συμπεριφοράς αλλά κυριότερα να ποσοτικοποιήσουν την επιρροή σε μη παρατηρούμενες μεταβλητές που αντιπροσωπεύουν καλύτερα τη γενικότερη οδηγική συμπεριφορά.

Τα οφέλη της προτεινόμενης μεταδιδακτορικής έρευνας θα είναι τόσο επιστημονικά όσο και όσο και κοινωνικοοικονομικά. Τα τελικά αποτελέσματα της πρότασης αφορούν σε μια εργαλειοθήκη για την αποτίμηση και τη πιθανή βελτίωση της οδηγικής ικανότητας και ασφάλειας των ηλικιωμένων οδηγών:

  1. Ένα πλήρες πρωτόκολλο για την αποτίμηση της οδηγικής ικανότητας και ασφάλειας των ηλικιωμένων οδηγών, και συγκεκριμένους δείκτες οδηγικής συμπεριφοράς και ασφάλειας.
  2. Σύστημα και σχετικές εφαρμογές καταγραφής δεδομένων πραγματικής οδήγησης από κινητά τηλέφωνα με προσανατολισμό στους ηλικιωμένους οδηγούς.